Keulsepoort

Square knot (de Knoop) – Shinkichi Tajiri

Square knot, een van de befaamde knoppen van kunstenaar Tajiri staat al sinds 1993 bij museum van Bommel van Dam – eerst bij het gebouw aan de Deken van Oppensingel; in 2021 verhuisde hij enkele honderden meters naar het nieuwe onderkomen van het museum in het voormalig postkantoor. De kunstenaar maakte jarenlang verschillende uitvoeringen van dit soort knopen. Zijn uitleg daarbij was: “Ik wil dat mensen zelf betekenis kunnen geven aan mijn kunstwerken. Met mijn ‘knopen’ wil ik een helder statement maken, zorgen voor onmiddellijke communicatie tussen werk en beschouwer.”

Zijn vaak metershoge ’knopen’ van brons, gietijzer, staal of kunststof zijn op tal van locaties in de wereld te zien en fungeren soms als bogen of poorten. Hij maakte de knoopsculpturen als antwoord op de conceptuele kunst waarin volgens de kunstenaar veel woorden nodig zijn om iets uit te leggen. Tajiri hield niet van die kunst. „Het grote publiek snapt het ook niet. Met mijn knopen wilde ik een statement maken dat iedereen zou begrijpen. Knopen zijn van alle eeuwen. Het mooie van de knoop is de harmonie tussen eenvoud en kracht.”

De Kunstenaar: Shinkichi Tajiri

 Shinkichi George Tajiri (Los Angeles, 7 december 1923 – Baarlo, 15 maart 2009) was een Nederlands-Amerikaans kunstenaar van Japanse afkomst. Naast beeldhouwer was hij tevens schilder, fotograaf en filmmaker. Zijn eerste beeldhouwlessen kreeg hij in 1940. Twee jaar later, na de Japanse aanval op Pearl Harbour, werd Tajiri met veel andere Amerikanen van Japanse afkomst opgesloten. Een jaar later meldde hij zich als vrijwilliger aan bij het Amerikaanse leger. Hij werd uitgezonden naar Italië waar hij gewond raakte.

Na de oorlog besloot Tajiri vanwege de slechte behandeling van zijn bevolkingsgroep uit de Verenigde Staten te vertrekken. Hij vestigde zich eerst in Parijs waar hij studeerde bij Ossip Zadkine, Fernand Léger en daarna aan de Académie de la Grande Chaumière. Halverwege de jaren vijftig ontmoette hij de Nederlandse beeldhouwster Ferdi Jansen uit Arnhem met wie hij in 1956 naar Amsterdam verhuisde. In 1962 vestigde het gezin, met inmiddels twee dochters, zich in kasteel Scheres te Baarlo, nabij Venlo.

In 1949 was Tajiri in aanraking gekomen met de Cobra-groep waarmee hij exposeerde in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Zijn eerste tentoonstelling sinds hij zich in 1956 in Nederland had gevestigd, vond plaats op de buitenplaats Hofwijck in Voorburg. In 1959 richtte hij, samen met Wessel Couzijn, Hans Verhulst, Ben Guntenaar en Carel Kneulman, de Groep Amsterdam op. Van 1969 tot 1989 was hij hoogleraar aan de Hochschule der Künste in Berlijn.

Op 25 juni 2005 werd Tajiri benoemd tot ereburger van de gemeente Maasbree en op 7 december 2007 werd hij geridderd in de Orde van de Nederlandse Leeuw, vanwege zijn uitzonderlijke inzet en de cultuurhistorische betekenis van zijn activiteiten. In december 2008, kort voor zijn overlijden, kreeg Shinkichi Tajiri het Nederlandse staatsburgerschap.

Keulsepoort

De Keulsepoort maakte als een van de vier hoofdpoorten lange tijd onderdeel uit van de tussen 1340 en 1345 gebouwde vestingwerken van de stad Venlo. In de 19e eeuw gingen die vestingwerken – net als bij veel andere Nederlandse steden – dusdanig knellen, dat besloten werd ze af te breken. Dat gebeurde tussen 1867 en 1872. Bij werkzaamheden op deze plek in 2011 bleek dat de fundamenten van de poort ondergronds nog intact zijn.

Na afbraak van de stadsmuren werd op de Keulsepoort en wat nu het (aangrenzende) Julianpark is, de Köln-Mindener spoorlijn aangelegd. Het betrof een Duitse treinverbinding die deel uitmaakte van het traject Hamburg-Parijs. Net voor de Tweede Wereldoorlog werd vlak bij de fundamenten van de Keulsepoort, het gebouw gerealiseerd dat lange tijd dienst deel als postkantoor, maar waar tegenwoordig museum van Bommel van Dam in is gevestigd.

Het spoortraject verdween na de oorlog en in de plaats ervan kwam het Julianapark. De Keulsepoort was daarna enkele decennia een van de toegangswegen voor autoverkeer naar de binnenstad. Die weg werd eind vorige eeuw afgesloten waarna de Keulsepoort een plein werd. In 2000 verrees aan dat plein het Limburgs Museum, in 2021 opende museum van Bommel van Dam de deuren in het ernaast gelegen, voormalig postkantoor, na zo’n vijftig jaar gevestigd te zijn aan de Deken van Oppensingel, enkele honderden meters verderop. Dat pand was speciaal voor het museum gebouwd, met daarin ook de woning van beide oprichters, Maarten en Reina van Bommel-van Dam. In 2021 werd eveneens begonnen met de herinrichting van de Keulsepoort die onder meer een groener karakter heeft gekregen. Vanwege de aanwezigheid van de twee musea wordt de Keulsepoort in de volksmond ook vaak Museumplein genoemd. Tegen het Limburgs Museum ligt een gebouw dat oorspronkelijk een van de oudste en wellicht het oudste tankstation van Nederland was. Het stamt uit 1933 en was van de American Petroleum Company (later Esso). Tegenwoordig is er horeca in gevestigd.